Kuzey Ren-Vestfalya (NRW) hükümeti tam olarak şunu bilmek istiyordu: Eyalette yerleşik ve kendi sektöründe dünya pazar lideri konumunda kaç tane gizli şampiyon şirket var? Gizli şampiyon olarak nitelendirilen bu şirketler Kuzey Ren-Vestfalya ekonomisine önemli ölçüde başarı sağlamaktalar. Yerel ve ulusal ekonominin lokomotifi olan söz konusu girişimler, eyalette önemli bir istihdam kaynağı da yaratırken, şimdiye kadar toplumda sınırlı ölçüde tanınıyorlardı. Ancak artık daha bilinir olacakları kesin. Çünkü Jörn Block başkanlığındaki Trier Üniversitesi - KOBİ Araştırmaları Enstitüsü, NRW'deki gizli şampiyonları araştırıp raporladı. Söz konusu çalışma ile NRW’de kendi sektöründe dünya pazar lideri konumunda 690 şirketin yerleşik olduğu ortaya çıktı. Almanya’nın diğer hiçbir yerinde olmadığı kadar yüksek bir rakam.
Araştırma lideri Prof. Block kendisiyle yapılan röportajda, NRW'de gizli şampiyonların neden bu kadar çok ve başarılı olduklarını, önümüzdeki yıllarda bu şirketleri ne gibi zorlukların beklediğini, yatırımcılar ve Start-Up’lar için neden giderek daha fazla ilgi çekici hale geldiklerini açıklıyor.
Gizli bir şampiyon denildiği zaman zihnimizde örneğin ürünleri kullanılmadığında dünyada hiçbir rafın ayakta duramayacağını düşündüğümüz Sauerland yöresinden bir vida/cıvata üreticisi veya benzeri firmalar beliriyor. Doğruluk payı var mıdır?
Evet, böyle de söylenebilir. Ancak örneğinizdeki gibi bir vida veya cıvatayı son ürün formatında herkes tanır. Fakat gizli şampiyonlar çoğunlukla ve neredeyse pek bilinmeyen şeyleri imal ediyorlar. Bunlar ekseriya başka ürünlerin içine monte edilen ve böylece bir cihaz veya makineye hayat veren parça veya aksamlar oluyorlar. Ya da bir ekipmanın parçası olarak, dünyadaki herkesin bildiği bir ürünü üreten başka şirketlere satılan şeyler.
… ve bunların tümü Meschede veya Arnsberg gibi küçük şehirlerden mi yönetilmektedir?
Gizli şampiyonlar gerçekten çoğunlukla Sauerland, Siegerland veya Märkischer Kreis gibi kırsal bölgelerde konumlanmışlardır. Bu durumu yaptığımız araştırma da ispatlıyor: Gizli şampiyonların üçte ikisinden fazlası kırsal ilçelerde, sadece üçte biri daha büyük şehirlerde yerleşik. Ve söz konusu bu şirketler her şeyden önce Business-to-Business olarak adlandırılan piyasalarda, kıyasen orantısız denebilecek çok yüksek seviyede söz sahibidirler.
Araştırmanız sonucunda NRW’de 690 gizli şampiyon olduğunu ortaya çıkardınız. Alanında dünya çapında büyük oyunculardan olan, fakat burada bölgemizde neredeyse hiç tanınmayan şirketlere ilişkin bir örnek verir misiniz?
Aachen Stolberg’de giysilerde kullanılan çıtçıtta dünya pazar lideri olan Prym firmasını örnek olarak verebiliriz. Veya Dortmund’dan pompa ürünleri konusunda uzmanlaşmış olan Wilo. Lippe ilçesinde yerleşik bulunan Phoenix Contact şirketi tüm dünyaya enerji alanında klemensler, bağlantılar ve fişler üretmektedir. Ya da Wachtberg’de yerleşik CRUSE, büyük boyutlardaki resimlerin reprodüksiyonunu yapabilen özel yazıcılar ve tarayıcılar imal etmektedir. Bütün dünyadan arşiv kurumları, kütüphaneler ve müzeler bu teknikten yararlanmaktadırlar. İşin arka fonuna baktığınızda, “Gizli şampiyonlar” 30 yılı aşkın bir süreden beri varlardı. O dönemlerde bu şirketler çok geri planda kalıyor, önem arz etmiyorlardı. Ancak bugün o kadar büyüdüler ki, herkes için bir sembol oldular. Sadece Würth, ZF, Trumpf veya Baden-Württemberg’den SAP şirketlerini düşünün. Bunların hepsi o zamanlar birer gizli şampiyondu.
O zamanlar biliniyor muydu?
Gizli şampiyon kavramı ilk defa 1990’lı yıllarda, ekonomi profesörü Hermann Simon tarafından, KOBİ’ler arasında çok başarılı olanları sınıflandırmak adına kullanılmıştır. Gizli şampiyonlar kendi alanlarında önemli başarılar gösterip Almanya ekonomisinin lokomotifi sayılsalar da, toplumda genellikle tanınmamaktadırlar.
Bir gizli şampiyon için kamu farkındalığı olmadan operasyonlarını sürdürüyor olmak bir sorun mudur yoksa daha ziyade bir avantaj mı?
O konuda bazı şeyler değişmiş durumda. Artık bir gizli şampiyon tamamen “gizli” kalmayı sağlayamaz. Faaliyet gösterdiği sektörü veya bölgesi dışında da markasını korumak ve özen göstermek zorundadır. Gerek nitelikli personel gerekse inovasyon konusunda iş birliği yapabileceği kurum ve kuruluşlar açısından söz konusu şirketler ancak bu şekilde cazip konumda olabilmektedirler.
Almanya’da yaklaşık her üç gizli şampiyondan biri NRW’den çıkmakta – bunun sebebi nedir?
Bir yandan NRW nüfus açısından en kalabalık eyalet ve öte yandan NRW içerisindeki çok sayıda bölgede güçlü bir orta ölçekli işletme geleneği mevcut. Bu gelenek, olaya tarihi açıdan bakıldığında, söz konusu yörelerin hep aynı veya benzer ürünlerin üretimiyle iştigal etmesine dayanmaktadır. Örneğin Siegerland yöresinde çok sayıda maden ocağı bulunmaktadır ve çıkarılan malzemenin de orada, bölgede işlenmeye devam edilmesi doğaldır. Bu ve benzeri tarihi ekonomik kümelerin etrafında zamanla daha çok işletme toplanmış ve dört, beş ve hatta altı nesil boyunca tek bir dalda gittikçe daha çok uzmanlaşmışlardır.
Şimdi gizli şampiyonların bir bölgesi olarak Siegerland’dan söz ettiniz. NRW’de bunun gibi başka bölgeler var mı?
Özellikle uzun bir sanayi geleneğine sahip ve daha ziyade orta ölçekli işletmelerin yoğun olduğu yerlerde. Belirli ürünlerin, hammaddelerin ve tecrübenin bulunduğu yerlerde de kümeleşmeler oluşmakta. Örneğin Solingen’de bıçak endüstrisi, Märkischer Kreis’ta tel endüstrisi kümelenmesi. Bu şekilde NRW’de Siegerland’ın yanında Sauerland, Märkischer Kreis, Ost- und Südwestfalen ve Bergische Land yöreleri de ön plana çıkmaktadır. Dikkat çekici olan ise, büyük şirketlerin bulunduğu yerlerde bunların sayısı azalmaktadır, örneğin Ruhr havzasında. Büyük şehirlerde de gizli şampiyonlar daha az temsil edilmekte ve buralarda bölgesel ekonomiyi genelde yaptıkları gibi şekillendirip ön plana çıkaramamaktadırlar.
Gizli şampiyonların genellikle nispeten küçük şehirlerde yerleşik olmasının bir açıklaması var mıdır?
Neden birçok gizli şampiyonun kırsal alanda yerleşmiş olduğuna dair net bir açıklama yok. Buna ilaveten bu bölgeler genellikle şehirlerden ve metropol bölgelerden tamamen ayrı değillerdir. Örneğin Märkischer Kreis’ı ele alalım. Burada tel imal eden ve işleyen şirketler kümelenmiştir. Çelik işletmelerinin yer aldığı Ruhr havzası bu bölgeye çok yakın ve sadece kısa bir otoyol yolculuğu mesafesinde. Diğer bölgeler için de benzer durumlar söz konusu. Ayrıca iyi bir altyapı olmadan gizli şampiyonlar, dünya piyasalarındaki liderliğe ulaşamazlardı. Ancak burada önemli bir diğer husus, bu şirketlerin bulundukları lokasyonlarda uzun zaman evresi içinde büyümüş olmaları. Yani bir belediye başkanı artık öyle kolay kolay “Ben şimdi bir gizli şampiyonlar şehri olmak istiyorum” diyemiyor. Bu iş bu şekilde çalışmıyor.
Ancak bu, eğer gizli şampiyonlar olmasaydı, NRW’nin bazı bölgeleri günümüzde farklı görünecekti anlamına da mı gelmekte?
Evet, çünkü bu bölgeler bazı büyük şirketlerin yöreyi terk etmeleri veya işi bırakmaları durumunda oluşacak sonuçlara o kadar bağımlı değillerdi. Söz konusu bölgeler, işletmeler göz önüne alındığında, belli sektörlere bağlı kalmaksızın, farklı faaliyet alanlarında çeşitlendirilmişlerdir. NRW’de gizli şampiyonlar bilhassa makine imalatı ve metal işleme endüstrisinde yaygınlaşmıştır. Bu şirketler, bilhassa sağladıkları istihdam ile bölgelerini güçlü bir şekilde ön plana çıkarırken olası problemler nitelikli iş gücü artık bölgede yaşamak istemeyip şehirlere göç ettiğinde ortaya çıkmaktadır.
Gizli şampiyonların bu duruma karşı reaksiyonu ne oluyor?
Özellikle bilişim teknolojileri (IT) ve pazarlama alanlarında ihtiyaç duyulan yetenekler için gizli şampiyonlar Berlin, Düsseldorf ve Köln gibi büyük şehirlerde şubeleşip ve bu şekilde gereksinim duydukları nitelikli iş gücünü temin ediyorlar.
… bu şekilde insanlar eğitim gördükleri şehri de terk etmek zorunda kalmıyor.
Aynen öyle. Bu nedenle örneğin Grohe AG’nin Düsseldorf’ta bir şubesi bulunmaktadır. Oysa şirketin (tarihi) merkezi NRW-Sauerland bölgesindeki Hemmer şehrinde. Ancak bunun ilginç tarafı, gizli şampiyonların klasik olarak akademisyenleri hiç kullanmayıp ikili (Dual) meslek eğitimi (Okul (Teorik) – işletme (Pratik)) görmüş nitelikli işgücü üzerinde odaklanmaları. Fakat zamanla artık gizli şampiyonlarda da nitelikli işçilerin yanı sıra akademik yeteneklerde uzmanlara da ihtiyaç duyulmaya başlandı. Ve şirketler buna göre de aksiyon almaya başladılar.
Birçok gizli şampiyon firma halihazırda yüz yaşını geçmiş durumda. Buna karşılık daha genç gizli şampiyonlara nadiren rastlanmakta. Günümüzde hala sektöründe dünya pazar lideri olup kitlelerce tanınmamak mümkün mü?
Bu halen mümkün ve hızlı büyüyen Start-Up firmalarda gerçekleşen tam da bu. Bu tarz Start-Up’lar – aynen gizli şampiyonlarda olduğu gibi – Almanya’da özellikle B2B alanında yoğunluk arz etmekteler. Sundukları ürün ve hizmetlerle bu şirketler de dünyada pazar lideri olabiliyorlar. Ancak bu tarz firmaları artık kırsal alanda değil, daha ziyade örneğin Münih, Köln ya da Dortmund‘da göreceğiz. Günümüzde kırsal bölgelerden gizli bir şampiyon olarak yeni bir Start-Up’ın çıkmasını daha ziyade bir istisna, hatta imkânsız olarak görmekteyim. Bu bölgelerde halen mevcut geleneksel şirketler bayrağı taşımak zorunda.
Gizli şampiyonları, sağlam bir ticari temel üstünde bağımsız kalmayı yeğleyen aile şirketleri olarak tanımlamaktasınız. Buna rağmen neden bu tarz işletmeler açısından da yatırımcılar giderek önem kazanmakta?
Gizli şampiyonlar, küresel liderliklerini koruma ve daima yeni pazarlar keşfetme gayreti içindeler. Bu süreçte (yabancı) şirketlerle ve yatırımcılarla iş birliği giderek daha önemli hale geliyor. Gizli şampiyonların pazarları sürekli değişmektedir ve başarılarını devam ettirebilmek için iş ortaklıklarına gerek duymaktadırlar. Bu iş ortaklıkları müşterek bir şirket kuruluşu, bir Spin-off, Joint Venture ya da bir özel-Equity-partnerinin finans enjeksiyonu şeklinde de olabilmekte.
Yatırımcı Waren Buffet, Alman KOBİ’lerini mükemmel bulduğunu söylemiştir. Gizli Şampiyonlar yatırımcılara ne sunmaktadır?
Gizli şampiyonlara yatırım yapanlar orta ölçekli sağlam bir yatırım yapmış oluyorlar. Bu şirketler iyi para kazanmakta, şu andaki görünüme göre çok iyi çalışan bir iş modeline sahipler ve çoğunlukla çok sağlam finanse edilmişlerdir. Fakat çoğu zaman yatırımcı için şu soru gündeme gelmektedir: Şirket sahibi acaba bağımsızlığından ödün verme pahasına bir parter arayışına girmek istiyor mu? Ve yatırımcı da kendine şu soruyu sormalıdır, “Gizli şampiyonun hükmettiği pazar, varlığını uzun bir süre sürdürebilecek mi?” Örnek olarak otomotiv endüstrisindeki alternatif motorlar ve otonom sürüşe dair değişimleri ve Baden-Württemberg’deki otomobil tedarikçilerini ele alalım. Kimse 20 yıl sonra hala bu sektörde pazar lideri olmaya devam edebileceğini iddia edemez. Özellikle otomobil tedarik sisteminde şu sıralar kümeleşme eğilimleri gözlenmektedir.
NRW’de yerleşik gizli şampiyonların kendilerini hangi alanda kanıtlamaları gerekebilir?
Gizli şampiyonların iş modeli şu şekildeydi: Fiziksel bir ürünüm var, bu ürün yüksek kaliteli, ama oldukça pahalı, ama buna karşılık ihtiyaç duyulduğu piyasada çoğunlukla dünyanın en iyisi. İşte “Niş” ürün buydu. Fakat müşteri talepleri günümüzde değişirse, bu artık yeterli olmayacaktır.
Müşteri bunun yerine başka bir şey istediği için mi?
Müşteri, ürünün çok dayanıklı olmasını veya en iyi performansa sahip olmasını değil de birdenbire başka şeyleri takdir etmeye başlayabilir. Mesela müşteri bu özelliklere ek olarak iyi bir hizmet, ürünün dijitalleşmesini veya artık ürünü satın almak yerine sadece kiralamak bile isteyebilir. Tüm bunların karşısında gizli şampiyon zihniyetini değiştirmek ve ürünlerini buna uyarlamak durumunda. En iyi fiziksel ürünü yapmak artık yeterli olmayacak, en iyi iş modelini oluşturmak gerekecek. Ve işte bu noktada gizli şampiyonun düşünmesi gerekiyor: Tüm bunların altından tek başıma kalkabilir miyim yoksa tüm bunları birlikte başaracağım bir ortak arayışına mı girmeliyim. Artık rekabet iş modeli düzleminde gerçekleşiyor, ürün düzeyinde değil.
Samimi düşünceniz nedir – Bu NRW’de gerçekleşebilir mi?
Gizli şampiyonlar her zaman hırslı olmuşlardır. O halde soru şudur: Ticari faaliyetlerini değişen piyasalara taşımakta neden başarılı olamasınlar? Sadece halihazırdaki yöntemlerini biraz değiştirmeleri gerekmekte: Harici partnerlerle daha fazla çalışmaları lazım. Artık sadece kendi bölgelerine güvenmeleri yetmiyor, kendileri için gerekli kalifiye iş gücünü elde edebilmek için Almanya’nın veya dünyanın başka yerlerinde şubeleşmeleri gerekiyor. Ve ürünlerini dijitalize etmek zorundalar – ancak görüştüğüm birçok şirket bunu uzun zamandır yapmaya başlamış bile.
Biraz önce yeni bir yöntemden bahsettiniz. Şirket bu konuyla ilgili olarak uğraşabilir, fakat eyalet yönetimi de bir şeyler yapabilir. Sizce Kuzey Ren-Vestfalya Eyaleti gizli şampiyonlara hangi konularda destek sağlamalı?
Prensip olarak eyalet yönetimi iyi çerçeve koşulları sağlayabilir. Kuzey Ren-Westfalya’da (NRW) bu şartlar halihazırda birçok sektörde mevcut. Bunun ötesinde NRW eyalet yönetimi tarafından bizlere yaptırılan bu araştırma ve hatta bu röportaj gibi çalışmalarla gizli şampiyonlara yönelik farkındalık arttırılabilir. Bu şekilde gizli şampiyonlar arasında bir ağ oluşturulmasına da katkı sağlanır. NRW sadece gizli şampiyonlara değil, aynı zamanda örneğin Aachen, Köln ve Dortmund gibi şehirlerde fevkalade Start-Up’lara da sahip. Birbirlerinden faydalanabilmeleri ve paylaşımları zayıf iki ayrı ekosistemin oluşmaması adına bu Start-Up’ların gizli şampiyonlar ve üretici KOBİ’lerle bir araya getirilmesi gerekmektedir. Aynı şey üniversiteler içinde geçerli. NRW çok sayıda üniversite ve meslek yüksekokullarından oluşan oldukça yoğun bir eğitim ağına sahip. Ve buralarda bugünün ve yarının gizli şampiyonları için geleceğin nitelikli personelleri yetiştirilmekte.
Bay Block, bu görüşme için çok teşekkür ederim.